Eén van de belangrijkste lessen is om bij het doel en verhaal te beginnen, niet bij de aanvraagformulieren. “Er moest veel gedaan worden in korte tijd, dat vraagt om een goede visie als stip op de horizon”, verduidelijkt Ivo van Ophem, betrokken als senior consultant gebiedsontwikkeling namens AT Osborne.
“Als we bij het formulier waren begonnen, was de nadruk vooral komen te liggen op het verduurzamen van particulier woningbezit. Dat is een belangrijke opgave, maar in Zaandam-Oost is de opgave veelomvattender. Als je wil zorgen voor een wijk waar mensen met plezier wonen, moet je ook overlast wegnemen en de leefbaarheid verbeteren. Daarom hebben we ervoor gekozen om in de aanvraag de focus te leggen op het integrale karakter van de opgave.”
“Het gaat niet alleen om pleisters plakken, maar om oplossingen die voor de lange termijn werken op meerdere gebieden”, zegt de Zaanse wethouder Songül Mutluer, verantwoordelijk voor onder andere wonen en minimabeleid. Naast het verduurzamen van 850 (particuliere) woningen wordt ook de naaste leefomgeving meegenomen. Zo komen er ook 850 bomen bij in de wijken, creëert de gemeente ontmoetingsplekken voor bewoners en komen er opvangbassins in de wijken die de gevolgen van extreme regenval kunnen opvangen.
Zaanstad lobbyde al jaren bij de rijksoverheid voor meer geld voor het opknappen van diverse wijken. Wethouder Mutluer groeide zelf op in de wijk Poelenburg: “Ik ken de armoede achter de voordeuren, mijn hart huilt bij het gegeven dat kinderen in deze wijk minder kansen hebben op een goed toekomstperspectief dan kinderen in andere wijken.”
Het Rijk initieerde begin 2021 het Volkshuisvestingsfonds waar 450 miljoen beschikbaar kwam voor kwetsbare gemeenten en regio’s. Dat stelde Zaanstad ook voor een grote uitdaging. Want de aanvraag moest begin mei gereed zijn om überhaupt in aanmerking te komen. Ook bleek de belangstelling overweldigend; het fonds werd twee keer overvraagd.
Voor die uitdaging werd AT Osborne ingeschakeld; Ivo van Ophem en Eefje Remijn gingen samen met Zaanse collega’s aan de slag. Van Ophem was als consultant bij eerdere projecten betrokken in Zaanstad. Adviseur Eefje Remijn werkte jarenlang bij een gemeente en nam die expertise mee. Remijn: “Wil je subsidie krijgen dan moet je aan criteria voldoen en dat was nog best spannend. Niet alle criteria waren heel vastomlijnd. Ook startten we al eind februari terwijl later pas de regeling bekend werd gemaakt.”
Toch is dat wel een andere les die meegenomen wordt naar volgende projecten: werk voor de subsidieregelingen uit. Het feit dat Zaanstad al ambities en bestaande ideeën had werkte hier in het voordeel. Remijn: “Durf dus als gemeente je ambitie uit te spreken in de wetenschap dat voor goede plannen uiteindelijk altijd geld komt.”
Van Ophem: “Het Rijk ging ervan uit dat gemeenten al een kant en klaar plan op de plank hadden liggen. Plannen waren er zat, maar die sloten niet allemaal aan op de voorwaarden of waren nog niet allemaal even vergevorderd.” De grootste uitdaging zat hem dan ook in het verzamelen en ordenen van informatie en plannen en dat samenvoegen tot één goed plan. Remijn: “Er is een risico dat je op de richtlijnen gaat wachten en de regels als startpunt neemt. Maar het belangrijkste is dat je als gemeente een visie hebt, een goed verhaal als stip op de horizon. Van allerlei losse opgaven en plannen hebben we een integraal verhaal gemaakt.”
De externe druk zorgde hier voor snelle acties. “Zonder externe druk had het waarschijnlijk meer tijd gekost om in beeld te krijgen welke plannen er binnen de organisatie aanwezig waren. In die zin heeft de externe druk die een dergelijk subsidietraject genereert ook op dat vlak een positieve bijdrage geleverd”, blikt Van Ophem terug.
Er werden interviews gehouden om in korte tijd zoveel mogelijk mensen te spreken en ideeën op te halen. Abstracte begrippen kregen zo snel handen en voeten. Interviews werken om abstracte begrippen te vertalen naar concrete maatregelen blijkt. “Het team bracht alles bij elkaar in een duidelijk verhaal en dat zorgde er ook voor dat er geen eilandjes meer waren, iedereen ging voor hetzelfde doel”, zegt de wethouder.
Het plan omvat meer dan woningen renoveren, het gaat om verduurzamen, leefbaar maken en veiliger maken van hele wijken. “Duurzaam, leefbaar, veilig, allemaal abstracte begrippen die we concreet hebben gemaakt. Er kwam een zee aan informatie uit de ruim 25 interviews, maar daardoor hebben we wel zaken scherp gekregen en ligt er een behoorlijk uitgewerkt en gedetailleerd plan”, zegt Van Ophem.
Het was nog even puzzelen om uiteindelijk alle plannen in één bidbook samen te vatten, want de richtlijnen waren soms breed te interpreteren. Zo kon niet voor alle plannen een plek gevonden worden in de aanvraag. Remijn: “Dat waren zeker tegenvallers, maar we wisten dat na jaren lobbyen voor subsidie nu de kans voor lag heel veel plannen wel uit te laten komen. Het doel is daardoor altijd overeind gebleven.”
Wethouder Mutluer ervaarde dat ook: “Ondanks de externe druk hebben we ook onze partners, zoals scholen en woningcorporaties kunnen bevragen. Iedereen was bereid mee te denken. We willen hen en de inwoners ook in de uitvoering betrekken, willen koppelkansen benutten. We zitten nu toch om de tafel, we hebben hier allemaal baat bij.” De wethouder hoopt dat het Rijk een breder Volkshuisvestingsfonds wil opzetten. “Ik hoop dat er nog meer aandacht komt voor de leefbaarheid, het gaat niet alleen om stenen, maar om mensen.”
Zaanstad werd vlak voor de zomervakantie van 2021 beloond voor het harde werk met het honoreren van de volledige aanvraag. Dat is vooral te danken aan twee zaken. Van Ophem: “We konden binnen de gemeente werken met een fijn team, dat had al veel voorwerk gedaan en had de beschikking over een prima netwerk. Daarnaast is het ons gelukt om met heel veel inzet en energie een duidelijk verhaal over te brengen en zaken concreet te maken. Vanwege de hoge tijdsdruk was het ook essentieel dat iedereen hetzelfde doel voor ogen had. En dat was zo.”
Fotografie wethouder door Bart Homburg
Ivo van Ophem
Eefje Remijn
Google+